Hoe lezen wordt geïntegreerd in de lessen en hoeveel boeken aanwezig zijn in de klas, hangt vaak af van de leerkracht en zijn/haar kijk op leesbevordering. Sommige leerkrachten vinden dat ze onvoldoende kennis hebben of soms hebben nood aan wat extra ideeën...
Elke leerkracht heeft de verantwoordelijkheid om hier zelf mee aan de slag te gaan. Het is zo belangrijk voor andere schoolvakken en algemene ontwikkeling. Hoe meer aandacht hieraan wordt besteed, hoe beter! Daarom deed ik een enquête bij iets meer dan 100 leerkrachten om te horen hoe zij tegenover leesbevordering stonden. En daarna volgde een interview met Meester Sam, want hij zet in zijn vierde leerjaar op Pius X sterk in op boeken. Hopelijk kunnen de tips hieronder anderen inspireren!
Blijven voorlezen
Het blijft hoedanook belangrijk om voor te lezen, zelfs wanneer kinderen vanaf een jaar of 6-7 al zelf kunnen lezen. Voor de meeste kleuters en leerlingen is dit voorleesmoment puur genieten. Zo leren ze ook dat boeken niet saai hoeven te zijn. Je kan als leerkracht dagelijks lezen, bepaalde lessen zoals MUVO/WO beginnen met een boek, een schrijver of genre centraal zetten, of werken rond een seizoensthema. Als je de klas helemaal in de sfeer kan brengen van het verhaal, dan zorgt dat voor nog meer beleving en leesplezier...
>> Uit de enquête blijkt dat 17% van de leerkrachten tijdens themamomenten of enkele keren per maand voorlezen. Een kleine minderheid, want 35% leest meerdere keren per week voor en 46% elke dag! Dat zijn mooie cijfers.
>> Meester Sam leest meestal spontaan voor of laat de kinderen op een expressieve manier voorlezen aan elkaar uit een boek naar keuze. "Als ik bij het afsluiten van de les een stukje voorlees, dan willen de leerlingen meteen mijn boek verder lezen!" Rond een bepaald thema zoals Halloween kan je ook heel leuke dingen doen. "Ik vind het enorm spannend om voor te lezen uit de Griezelbus van Paul van Loon. De klas is dan versierd met kaarsjes, de lichten gaan uit. Dat vinden de leerlingen echt geweldig!"
Op een toffe manier laten kennismaken met boeken
De vaste boekenlijst begint er gelukkig steeds meer uit gaan, want niets zo ontmoedigend als een verplicht nummertje. Kinderen moeten echt leren welk boek bij hen past vanuit de gigantische waaier aan mogelijkheden. Maar hoe begin je daar dan aan? Je kan als leerkracht zelf aan boekpromotie doen, via een Boekenjuf/meester op school of in samenwerking met de bib. Zo leren ze ander leesvoer kennen. Anderzijds is de verwerking van een boek ook iets dat creatiever kan ingezet worden dan via de traditionele boekbespreking.
>> Uit de enquête halen we leuke tips voor boekpromotie: Bookflix, leesontbijt, een boekencircuit, boekenkoffers, ingepakt boekencadeau, wanted poster van de hoofdpersoon, boekendoos. En tips voor boekverwerking: een lapbook, nieuwe cover maken of ander einde schrijven, close reading, boekenmemory.
>> Meester Sam vertelt: "Er bestaan zoveel soorten boeken, sommige kinderen zien de bomen niet meer door het bos. Het is belangrijk om ze op een ludieke manier te laten kennismaken met de boeken. Ik organiseer dan bijvoorbeeld het Boekenrestaurant. Ze mogen via verschillende snuffelronden kennismaken met het boek: de kaft, de korte inhoud, de prenten,..."
De klasbib zorgt voor leesplezier
Zelfs al is er een schoolbib of gaan de kinderen regelmatig naar de grote bib, de aanwezigheid van boeken in hun dagelijkse leven in de klas is erg belangrijk. Die klasbib moet eerst en vooral up to date zijn. Boeken ouder dan 10 jaar zijn een "no go", tenzij het gaat over echte klassiekers. Ten tweede horen in de klasbib niet enkel leesboeken of prentenboeken, ook bijvoorbeeld gedichten, kranten en tijdschriften moeten kunnen. Elk kind moet zich aangetrokken voelen.
>> Bijna 90% van de leerkrachten in de enquête geeft aan dat ze een klasbib hebben. Daarin staan ook weetjesboeken, strips, bekende reeksen, poëzie, moppenboeken, zoekboeken en prentenboeken. Heel fijn, dit ruime aanbod!
>> Meester Sam zegt: "Mijn klasbib is mijn grootste trots. Toen ik 6 jaar geleden als nieuwe leerkracht in het vierde leerjaar begon, was de klasbib heel sober. Mijn missie: een gevarieerd, aantrekkelijk en boeiend aanbod. Kinderen komen alleen tot lezen indien er voldoende aanbod is. Een tip naar elke leerkracht is om kritisch te kijken naar het eigen aanbod in de klas. Mijn klasbib is op een eenvoudige manier ingedeeld met kaartjes van genres en belangrijke auteurs zoals Roald Dahl, David Walliams en Marc de Bel. Boeken zijn niet goedkoop dus ga ik regelmatig naar de bib. Als leerkracht mag je daar meer boeken lenen en voor langere tijd. Bovendien weten veel ouders dat ik de Boekenmeester word genoemd en geven ze mij op het einde van het schooljaar nieuwe boeken."
Laat je inspireren
Leerkrachten zijn echt op zoek naar concrete tips over boeken of hoe leesbevordering aan te pakken. Het is onmogelijk om van alles op de hoogte te zijn. Er is niets mis mee om eens te gaan kijken "bij de buren".
>> In de enquête zien we dat leerkrachten inspiratie vinden via eigen kinderen of collega's, De Boekenzoeker, Boekenbengels, de bib, Letterfretter (geen zever blijkbaar :), lokale kinderboekenwinkels, Iedereen leest, Leeskracht op Facebook, Stoer Leesvoer, ...
>> Meester Sam deelt met ons: "Ik haal mijn inspiratie overal: online, op pinterest, door rond te snuffelen in boekenwinkels of nascholingen te volgen rond leesbevordering via Daniëlle Daniels. Zij heeft in mij het leesvuur aangewakkerd. Ik probeer zelf mijn collega's te inspireren door op de personeelsvergadering nieuwe ideeën en werkvormen mee te brengen, zoals de Boekenstoelendans en het Boekenrestaurant."
Boektoppers: wat moet er zeker in de klasbib staan
>> Meester Sam verklapt zijn favorieten: "Ik lees graag Roald Dahl: Matilda, Daantje de Wereldkampioen, Sjakie en de Chocoladefabriek... Dat zijn toppers. Enkele jaren geleden maakte ik kennis met David Walliams. Hij wordt de nieuwe Roald Dahl genoemd en schreef leuke boeken zoals Oma Boef, De grootste ettertjes van de wereld, Joe Biljoen etc. De prentenboeken van Barbara Cantini, zoals de reeks van Mortina, worden ook graag gelezen in mijn klas."
Hoe geraak je goedkoper aan boeken? Tips gekregen op de pagina van Leeskracht
Samenwerken met de plaatselijke bib voor boekenpakketten
Uitverkoop bibliotheken (afgevoerde boeken)
Oproep doen bij ouders om boeken te geven (van oudere kinderen)
Sponsorloop organiseren en de kinderen een boek laten kiezen
Bij verjaardag geen snoep laten uitdelen, maar een boek
Tweedehandswinkels, Oxfam Bookshop en Kringloopwinkels
Marktplaats
Bol.com tweedehands
Boekenruilkastjes
Goede deals van uitgeverijen en boekenwinkels bv geschenkboeken.be of Pardoes outlet
Tweedehands boekenmarkt organiseren op school bv samen met Pardoes
Leeskilometers stimuleren, ook bij moeilijke lezers
Wie minder goed leest, doet het minder graag, leest daarom ook minder vaak en gaat dus niet goed vooruit. Hoe doorbreek je die negatieve leesspiraal? Hoe laat je hen voldoende oefenen, maar op een toffe manier? Zoek uit wat ze graag lezen en leg niet teveel regels op. Laat kinderen kiezen wat, waar en hoe ze lezen. Maar puur gericht op het stimuleren van het aantal gelezen minuten of bladzijden, kan er ook nog wel wat interessants gekozen worden.
>> Uit de enquête blijkt bijna 3/4 van de leerkrachten bezig met het dagelijkse kwartiertje lezen in de klas. Ongeveer 1/3 van de leerkrachten laten de kinderen boeken aanraden aan elkaar in een Boekenkring, Speeddate, Boekbabbels of via een reclamefolder gemaakt voor het boek. Of ze maken er een echte wedstrijd van via estafette-lezen en game-lezen. Je kan ook tutorlezen inzetten om elkaar te laten stimuleren. Daarnaast heb je nog visuele tools met leesvlaggetjes, leesvliegers, post-its waarop kinderen het aantal bladzijden turven, leeschallenge, ...
>> Meester Sam laat ons weten: "We doen nu al 5 jaar mee met Kwartiermakers. Door dagelijks te "trainen" lezen onze kinderen veel beter. Dit werd bevestigd door de Zorgcoördinator. Sommige kinderen krijg je naast dit initiatief moeilijk aan het lezen. Dan helpt een extraatje om ze te motiveren. Het doel is voor de hele klas zodat iedereen zijn steentje kan bijdragen. Per boek tellen we het aantal pagina's dat ze lezen en dit zetten we om in leeskilometers. Als de eindmeet bereikt is, dan wordt dat beloond. We kijken dan bijvoorbeeld naar een verfilming van een boek zoals Matilda of de GVR. De beloning ligt op die manier ook in de lijn van het lezen."
Hoe lezen thuis stimuleren?
Mijn eigen dochter heeft jarenlang thuis moeten oefenen met een leesmapje van de school. Het was vooral een moetje, de intrinsieke motivatie werd hier duidelijk niet mee gestimuleerd... Gelukkig zijn er leukere manieren om thuis te lezen.
>> Uit de enquête blijkt dat maar een beperkte groep nog met het leeskaftje aan de slag is. Er worden gelukkig veel interessantere tools vermeld: leesmeter, leesbingo, knipkaarten, leeslogboek, ...
>> Meester Sam vertelt over een nieuw idee: "Sinds dit schooljaar nemen alle leerlingen van het vierde een wekelijkse leestaak mee. In de zomer stimuleren we ze door een poster mee te geven, waarop ze een figuurtje mogen inkleuren per gelezen dag. We werken samen met de bib omdat we weten dat er niet in elk gezin boeken aanwezig zijn."
Nieuwe initiatieven uittesten
Het is belangrijk om regelmatig op zoek te gaan naar nieuwe ideeën. Hoe kan de klasbib of schoolbib leuker ingericht worden, gaan we elke dag beginnen of eindigen met een leeskwartiertje, hoe kunnen we boeken meer zichtbaar maken op school, gebruiken we de pauzemomenten om rond lezen te werken met de kinderen die dit willen?
>> Meester Sam licht een tipje van de sluier: "Binnenkort starten we op school met een nieuw concept De Beestige Boekenbende. Een keer per week worden alle kinderen uitgenodigd om tijdens de middag te genieten van leuke activiteiten in het verlengde van Kwartiermakers. Alle leden van de Boekenbende krijgen een bladwijzer, die meteen ook een lidkaart is. Leesplezier is het belangrijkste bij de Boekenbende. Wij vinden dat alle beetjes helpen om leerlingen nog meer aan het lezen te krijgen!"
Globaal beleid rond lezen op school
De meeste scholen doen mee met de Poezieweek, de Kinder- en Jeugdjury, de Kinderboekenweek, de Voorleesweek, ... Maar zijn dit enkel losse vuurwerkmomenten of kadert het in een algemene visie rond leesbevordering?
>> In de enquête zien we dat iets meer dan de helft een algemeen beleid heeft rond lezen op school. Dan is het meer dan enkel activiteiten in de klas of rond bepaalde thema's, maar gaat het gepaard met doelen en een strategie om deze te bereiken.
>> Meester Sam laat weten welke momenten voor zijn school belangrijk zijn: "Als school zijn we best actief op veel fronten. Er is een globale interesse, we nodigen auteurs en illustratoren uit, we organiseren een boekenbeurs, een gedichtenwandeling en ouders worden uitgenodigd om voor te komen lezen."
Interessante links:
Hoe geraak je goedkoper aan boeken? Overzicht van (online) tweedehandsboekenwinkels
Werkvormen voor de boekenkring via Cultuurkuur