Wat is een goed voorleesboek? Lezen kinderen anders dan volwassenen? Hoe kan je met kinderboeken werken thuis, in de klas of in de bibliotheek? Ik las het boek van Jan Van Coillie, en maakte een selectie van de tips die voor mij verrassend waren.
De auteur: Jan Van Coillie
Jan Van Coillie is doctor in de jeugdliteratuur, onderzoeker, recensent, redacteur ... Hij heeft de kennis van de wereld van kinderboeken, hij weet waarom een boek werkt en wat je kan doen om kinderen te stimuleren. Jan is ook mijn mede-recensent in het groepje van Pluizer, gaf onlangs tijdens een bijeenkomst een boeiende uiteenzetting over recensies schrijven. Ik kan alleen maar bewondering hebben voor hem en voor dit indrukwekkende overzichtsboek.
Uitgebreid naslagwerk
Alle genres worden behandeld: historische boeken, sciencefiction, detective, sprookjes, prentenboek, Young Adult en nog veel meer. Er staan voorbeelden van boekentitels vermeld, citaten, een uitgebreide boekenlijst, publicaties, nuttige adressen. Maar voor mij is het belangrijkste deel de praktische tips voor wie met kinderboeken werkt.
>> Hoe is het boek ingedeeld?
Het werk bestaat uit 2 grote onderdelen: hoe werken kinder- en jeugdboeken, en hoe werken MET kinder- en jeugdboeken.
In het eerste deel gaat het vooral over de functies van de boeken, de betrokken personen bij een boek (auteur, vertaler, illustrator ...), hoe humor en spanning werken, de interactie tussen woord en beeld, en een historisch overzicht van de middeleeuwen tot nu.
Het tweede onderdeel is praktischer en behandelt boekpromotie, voorlezen, hoe leeservaringen uitwisselen, creatieve verwerking, hoe werken met poëzie.
>> Is het boek voor iedereen: op de achterflap staat van wel. Voor ouders, geïnteresseerden, onderwijsmensen en specialisten. Naar mijn gevoel kan iedereen er wel iets uithalen dat hem of haar vooruithelpt maar het is wel een klepper van 475 pagina's die niet iedereen zo rigoureus gaat uitpluizen zoals ikzelf :).
Hieronder geef ik in een aantal punten weer wat voor mij een aangename bevestiging is en wat voor mij een nieuw concept is. Sommige zinnen heb ik letterlijk overgenomen uit het boek, soms is het een samenvatting van meerdere elementen of reageer ik vanuit mijn eigen ervaringen.
Welke gekende ideeën werden bevestigd door Leesbeesten en boekenfeesten?
Leesvoorkeuren van kinderen hangen samen met de ontwikkeling, maar ook met de persoonlijkheid van het kind en factoren uit de omgeving. Individuele verschillen zijn ook belangrijk: aanleg, taalontwikkeling, geslacht, sociaal milieu, onderwijs, media.
Stripverhalen bieden meer dan ontspanning: er zit een moraal in en de filmische technieken maken het extra boeiend. Dus voor leerkrachten en ouders: laat kinderen die graag strips lezen, ook gewoon doen waar ze zin in hebben.
De ontspannende functie van boeken is de belangrijkste motivatie bij kinderen en jongeren. Ik kan dit bevestigen aan de hand van mijn eigen dochters: zij houden van voorleesverhalen met mama en papa onder het deken voor het slapengaan of om zelf te lezen om rustig te worden 's avonds.
De aantrekkingskracht van verhalen zit 'm in humor en spanning. De boeken van Roald Dahl zijn ideaal door de vermenging van griezelige spanning, humor en fantasie. Humor kan ontstaan door iets onverwacht te tonen of door het spel tussen wat gezegd en bedoeld wordt. Bijvoorbeeld volwassen personages die zich niet gedragen zoals kinderen dat van hen verwachten.
Boeken kunnen het gevoelsleven van de lezer verrijken en hem helpen om emoties te verwerken, mee te leven met anderen ...
Doordat kinderen hun ouders zien lezen, er boeken in huis zijn, ouders lid zijn van de bibliotheek of geregeld een boekhandel bezoeken, raken ze op een natuurlijke manier vertrouwd met boeken en met het plezier van lezen. Door voor te lezen, te praten over boeken of boeken cadeau te doen, grijpen de ouders actief in de literaire vorming van hun kinderen in. Beide vormen blijken positief te werken. Dus voor ouders: jullie weten wat je te doen staat :).
Primaire leesmotivatie bestaat uit het verwerven van kennis, persoonlijk prestige, lezen om het humeur te beïnvloeden. Intrinsieke motivatie: lezen om te genieten (spanning, tegen eenzaamheid, alles vergeten, tot rust komen) is de belangrijkste reden onder de 12 jaar. Jongens lezen vaker voor spanning en meisjes om hun stemming te beïnvloeden.
Doordat een moeilijke lezer de leestechniek niet zo snel onder de knie krijgt, ontstaat er een kloof tussen wat het kind boeit en wat het leestechnisch aankan. Gelukkig bestaan er ondertussen het Makkelijk Lezen Plein en heel wat luisterboeken.
Het is van groot belang dat jonge lezers zich kunnen identificeren met de figuren in de boeken. Anderzijds kan je ook een goed boek lezen over een andere cultuur, geboeid geraken door de verschillen en meteen overeenkomsten ontdekken.
De basis van leesplezier bij kinderen:
ruim aanbod: kinderen moeten de kans krijgen om te ontdekken wat boeken voor hen kunnen betekenen.
een centrale plaats voor de lezer: geef ze verantwoordelijkheid, laat ze een fragment kiezen en laat ze een toneelstukje voorbrengen of leeservaringen uitwisselen.
enthousiaste begeleider: de manier waarop je met boeken aan de slag gaat, toont dit ook. Er zijn voorbeeldlessen beschikbaar via Leeskraam, Leesgoed, Stichting Lezen, Leesplein, ...
Vrij lezen betekent ook vrij kiezen. Wie niet tevreden is, neemt een ander boek. Laat kinderen snuffelen op het internet: bij uitgeverijen, bibliotheken, auteurs of illustratoren.
Welke nieuwe inzichten ontdekte ik?
Voor het eind van de 18de eeuw waren er geen echte kinderboeken, omdat volwassenen toen een ander beeld hadden van kinderen. Het kind werd beschouwd als een volwassene in zakformaat. De eerste boeken waren dan ook meer instructieboeken over goed gedrag. In de loop van de tijd verschoof het accent van belering naar ontspanning, en kwam er meer aandacht voor de gevoelens van kinderen.
De verhouding tussen de verteltijd (tijd nodig om het verhaal voor te lezen) en de vertelde tijd (tijdsduur binnen het verhaal) is anders per leeftijdscategorie. Voor kleuters zijn er weinig versnellingen of vertragingen, de verteltijd en vertelde tijd lopen doorgaans gelijk. De lezer volgt de gebeurtenissen als het ware op de voet en kan gemakkelijk meeleven.
Het boek en televisie hoeven niet concurrentieel te zijn: de meeste kinderen beschouwen lezen en tv-kijken als verschillende activiteiten die elkaar aanvullen. Boeken en TV worden gebruikt om verschillende redenen. Verfilmingen kunnen ook een stimulans zijn om het boek te lezen. Dit blijkt uit onderzoeken uit 1987-1993. Onderzoek uit 2003 toont dat 49% van de 9-12 jarigen nog minstens 1 keer per week fictie leest. De computer zorgt voor een nieuwe vorm van lezen, met verschillende mogelijke aflopen en dit zorgt voor een groeiende populariteit van krimi, fantasy, horror en avontuur.
Hoe leest een kind een prentenboek: prent bekijken, tekst lezen, opnieuw prent bekijken en dan pas de bladzijde omslaan. Het leesproces verloopt trager dan bij gewone leesboeken.
Leuke manieren van boekpromotie:
laat de kinderen een interview afnemen van een personage.
laat een "gepaste" jury de beoordeling geven. Bijvoorbeeld een heks die een heksenboek beoordeelt.
maak een boekenkrant met de leerlingen: recensies, top 5, auteursportretten, algemeen boekennieuws met bekroningen, quizvragen, kruiswoordraadsel, ... verspreid dit via de bibliotheek.
organiseer een boekenweb: een geheel van activiteiten met boeken rond een thema. Dit kan vakoverschrijdend gebeuren. Kinderen leren geleidelijk aan verschillende genres kennen, ook fictie en non-fictie. Hier kunnen ook muziek, gedichten, foto's, films, ... aan gekoppeld worden.
Interessante links:
Interessante tijdschriften:
Poëziekrant
De Leeswelp
Leesgoed
Literatuur zonder leeftijd
Interessante onderzoeken:
Het prentenboek als springplank. Cultuurspreiding en leesbevordering door prentenboeken. (2000) Piet Mooren.
Waarom zou je lezen? (1987) Saskia Tellegen, I. Catsburg.
Waarom is lezen plezierig? (2002) Saskia Tellegen, J. Frankhuisen.
Vakbibliotheken:
Villa Kakelbont bij Stichting Lezen België
Letterkundig Museum Nederland
Kinderboekenmuseum Nederland
Comments